KILKA FAKTÓW O DYSFUNKCJI INTEGRACJI SENSORYCZNEJ

• Dysfunkcja integracji sensorycznej jest dla mózgu tym, czym niestrawność dla układu pokarmowego. Dysfunkcja to inaczej uszkodzenie i oznacza, że mózg nie funkcjonuje w sposób sprawny i naturalny. Jeśli mózg nie przetwarza odpowiednio informacji sensorycznej, zwykle nie kieruje też sprawnie zachowaniami. Bez poprawnej integracji sensorycznej człowiek ma problemy z nauką, często nie czuje się dobrze ze sobą, a także nie radzi sobie z codziennymi obowiązkami i stresem.
• Mózg można porównać do wielkiego miasta, a impulsy nerwowe do ruchu ulicznego. Dobre przetwarzanie sensoryczne umożliwia łatwy i szybki przepływ wszystkich impulsów do miejsca przeznaczenia. Dysfunkcja integracji sensorycznej do rodzaj „korka” w mózgu. Pewne informacje sensoryczne „utknęły w korku”, przez co nie dotarły do odpowiednich części mózgu, które nie są w stanie teraz normalnie pracować. Sytuację taką określa się mianem zaburzeń integracji sensorycznej. Każdy kto stał kiedyś w godzinach szczytu w korku, wie jak to jest.
• W przypadku zaburzeń integracji sensorycznej nie możemy mówić o faktycznym uszkodzeniu mózgu- niestrawność nie oznacza, że żołądek został uszkodzony, a jedynie tyle, że dany pokarm nie jest w prawidłowy sposób trawiony, tak samo dzieje się w przypadku przetwarzania impulsów nerwowych.
• Pamiętajmy, że dysfunkcję mózgu jaką są zaburzenia przetwarzania sensorycznego można skutecznie zmniejszać.
• Zaburzenia integracji sensorycznej nie są choroba, a liczne testy mogą ich nie wykazać. Same w sobie nie stanowią zagrożenia, ale mogą mieć znaczący wpływ na całe życie dziecka.
• Kłopoty z nauką , problemy rozwojowe, zaburzenia językowe, trudności wychowawcze oraz trudności natury psychologicznej mogą wynikać właśnie z zaburzeń integracji sensorycznej
• Współcznynnik inteligencji u dzieci z zaburzeniami SI jest zwykle  na normalnym poziomie, jednak większość tych dzieci rozwija się w sposób nierówny.
• Wiara w to ,że dziecko wyrośnie ze swojego problemu jest bezproduktywna. Myśląc w ten sposób, pozbawiamy dziecjo możliwości skorzystania z fachowej pomocy w momencie , w którym przyniosłaby ona najlepsze skutki.

ZABURZENIA PRZEDSIONKOWO- BILATERALNE:

Objawy zaburzenia przedsionkowo- bilateralnego są zwykle łagodne i niezauważalne do czasu gdy dziecko trafia do szkoły. Objawy te często bywają mylone z dysleksją czy też problemem na tle emocjonalnym. Pomimo, że dzieci z zaburzeniami przedsionków- bilateralnymi są inteligentne, nie potrafią swobodnie tego wykorzystać w nauce czytania i liczenia. Pewne słowa i liczby ulegają jakiemuś splątaniu w ich mózgu. Dzieci takie słabo reagują na starania nauczycieli, na zajęciach indywidualnych- przedmiotowych- w odróżnieniu do dzieci z dysleksja. Z drugiej strony bardzo dobrze reagują na terapię nastawiona na usprawnienie funkcjonowania integracji sensorycznej i już po roku bywa, że są w stanie uczyć się z większą łatwością. 

Na ogół dzieci takie potrzebują specjalistycznej terapii połączonej z tradycyjnymi programami nauczania.

LISTA PROBLEMÓW Z INTEGRACJĄ PRZEDSIONKOWO- BILATERALNA:

Należy pamiętać, że nie wszystkie poniższe muszą występować u jednego dziecka, a czasami pojawiają się u dzieci, które nie cierpią na zaburzenia integracji sensorycznej. Pierwsze dwa są charakterystyczne dla tego problemu. Pozostałe dotyczą oznak i problemów, które można zaobserwować tylko u niektórych dzieci lub w przypadku innych rodzajów zaburzeń integracji sensorycznej.

Czy dziecko…

1. Ogólnie rozwija się w sposób typowy, ale ma problemy z nauką czytania lub liczenia?

2. Poszukuje aktywności ruchowych, i dużo lepiej niż rówieśnicy znosi huśtanie, bieganie i skoki bez odczuwania zawrotów głowy? 

3. Sprawia wrażenie jakby miało kłopot z utrzymaniem wzroku na poruszającym się przedmiocie

4. Nie radzi sobie najlepiej w pewnych sportach

5. Przewraca się częściej niż rówieśnicy i czasami- bez skutku -próbuje się czegoś złapać, lub w ogóle nie podejmuje takich prób?

6. Jest ociężałe, gdy próbujesz mu pomóc przyjąć pozycje lub utrzymać równowagę?

7. Sprawia wrażenie jakby miało kłopoty z siedzeniem w pozycji wyprostowanej, lub garbi się siedząc przy stole, biurku?

8. Ma trudności z zadaniami które wymagają pracy obu rąk lub obu stron ciała, na przykład : cięcie papieru nożyczkami, robienie pajacyków, sznurowanie butów, jazda na rowerze?

9. Ma nieustabilizowana „ręczność” tj zmienia ręce w trakcie pisania po ukończonym 6 r.ż

10. Myli stronę lewą z prawą górę i dół?

11. Odwraca litery takie jak b.d. Lub pisze cyfry w innym kierunku  niż by się można tego spodziewać?

12. Unikać przekraczania linii środkowej ciała, np odwracając ciało a nie przekładając rękę przez linie środkową ciała

13. ma kłopoty z płynnością ruchów lub rytmem?

14. Wydaje się zdezorientowanie lub zagubione w przestrzeni?

RADY DLA RODZICÓW:

1. Ruch jest bardzo ważny dla rozwijającego się dziecka, każdego dnia znajdź czas na huśtanie, ślizganie, skoki i inne rodzaje aktywności ruchowej

2. zachęcaj dziecko do aktywności ruchowej

3. szybki ruch w szczególności z częsta zmiana kierunku ma działanie pobudzające i odżywcze

4. powolne rytmiczne ruchy, takie jak kołysanie, mają działanie uspokajające

5. przypatruj się reakcja dziecka na ruch, żeby zaobserwować, jakie rodzaje ruchu pobudzają je do działania a jakie uspokajają

6. nigdy nie obracaj i nie kołysz dziecka w przesadny sposób, lub przez jakiś określony czas

7. spróbuj nakłonić dziecko do czynności takich jak: kolorowanie, granie w pozycji leżenia na brzuchu – podpierając się na łokciach

8. zachęcaj do aktywności, które wymagają utrzymania równowagi: jazda na rowerze, łyżwach, kopanie piłki, tory przeszkód

9. włączając w to aktywności bilateralne czyli dwustronne, takie jak skakanie na skakance, wycinanie, nawlekanie, gra na instrumencie

10. próbuj zabaw, które wymagają koordynacji ruchów oczu, głowy i rąk takich jak rzuty do celu, łapanie rzucanie, ping- pong.

NIEPEWNOŚĆ GRAWITACYJNA

Dziecko z niepewnością grawitacyjną odczuwa strach, niepokój lub rozpacz, gdy tylko znajduje się w pozycji, do której nie jest przyzwyczajone, lub gdy usiłuje przyjąć taką pozycję, albo w sytuacji gdy ktoś stara się panować nad jego ruchami lub położeniem. Szczególnie zagrożone czuje się wtedy gdy inni nim poruszają. Może dochodzić do tego , że dziecko nie będzie pozwalało by ktoś stał koło niego, podczas gdy ono jest czymś zajęte, jakby osoba ta miała zamiar je niespodziewanie dotknąć. Huśtawki, karuzele i wszelkie inne sprzęty poruszające się w sposób nietypowy mogą budzić przerażenie, chociaż dziecko może je lepiej znosić siedząc bezpiecznie na kolanach rodzica. Niepokój może wzbudzać nagły skręt samochodu. Dziecko spędza dużo czasu martwiąc się upadkiem i zadaje sobie ogromny trud, żeby go uniknąć, mimo, że faktycznie rzadko mu się to przydarza.( Zupełnie inaczej jak u dziecka z problemami przedsionkowo- bilateralnymi, które ciągle sie przewraca, ale rzadko zabezpiecza przed upadkiem i zwykle nie okazuje reakcji emocjonalnej). Niechęć dziecka wobec poruszania się nie wynika ze świadomej decyzji i nic nie zmieni jego poczucia braku bezpieczeństwa. Nic nie da zachęcanie dziecka nagrodami. Jego strach nie jest zjawiskiem racjonalnym- bierze się z miejsca w głębi mózgu, gdzie słowa i nagrody nie mają znaczenia. Dziecko takie żyje w rozpaczy , a jego cierpienie staje się coraz silniejsze ponieważ dorośli i inne dzieci ignorują jego potrzeby i oczekują od niego poruszania się w taki sposób jak czyni to reszta. Dziecko takie najbezpieczniej czuje się gdy obie stopy ma oparte na ziemi. Niektóre dzieci „skaczą” nie odrywając nóg od ziemi. Zagrożeniem może być dla nich wychylanie się w tył siedząc. Dziecko z niepewnością grawitacyjną unika fikołków- co związane jest z ułożeniem głowy ” do góry nogami” a co za tym idzie silniejsza stymulacja receptorów grawitacji.

LISTA PROBLEMÓW Z NIEPEWNOŚCIĄ GRAWITACYJNĄ

Czy dziecko:

1. Staje się nerwowe, gdy znajduje się nad ziemią lub usiłuje utrzymać nogi na ziemi?

2. Przejawia przesadny lęk przed upadkiem lub wysokością?

3. Sprawia wrażenie jakby przesadnie bało się wind lub schodów ruchomych?

4. Reaguje nerwowo na ruch lub zmianę położenia głowy?

5. Niechętnie układa głowę do góry nogami lub odchyla ją do tyłu, na przykład podczas robienia fikołków, tarzania się po podłodze lub agresywnych zabaw?

6. Nie bawi się tak dobrze jak inne dzieci sprzętem na placu zabaw i ruchomymi zabawkami, lub zupełnie unika takich aktywności

7. unika skoków w dół lub robi je z większym wysiłkiem?

8. Wydaje się bardzo powolne podczas wykonywania nowych ruchów na nierównych powierzchniach?

9. potrzebuje dużo czasu by pokonać schody, lub częściej niż rówieśnicy trzyma się poręczy?

10. Unika wspinania się nawet w przypadkach gdy może zawisnąć na obu rękach?

11. Obawia się przechodzenia po podwyższeniu, które wydaje mu się wysoko zawieszone, chociaż naprawdę tak nie jest?

12. Sprawia wrażenie jakby bało się utraty równowagi?

13. Boi sięnagłych skrętów samochodu?

14. Nie potrafi dokładnie ocenić odległości i położenia obiektów w przestrzeni?

15. Boi się jeśli siedząc zostanie nagle pociągnięte w tył?

16. Unika zabaw wiążących się z nieprzewidywalnymi ruchami dzieci, w szczególności gier wpływających na równowagę, berek, piłka nożna, dwa ognie?

17. Nie czuje się dobrze na dużych otwartych przestrzeniach?

RADY DLA RODZICÓW:

NIE TRAKTUJMY NIEPEWNOŚCI GRAWITACYJNEJ JAKO PROBLEM NATURY EMOCJONALNEJ! PRZYZNAJMY, ŻE PROBLEM JEST I SZANUJMY REAKCJE DZIECKA W RÓŻNYCH SYTUACJACH

1. Pomóż dziecku angażować się w zabawy , które go przerażają, zacznij od huśtawki w której dziecko będzie dotykało podłoża nogami, lub posadź je sobie na kolanach.

2. Dodatkowa propriocepcja, czyli nacisk skierowany do mięśni i stawów przez tułów, czasami 3. pomagaj dziecku poczuć się pewniej. Na przykład jeśli dziecko boi się wchodzić na schody, 4. spróbuj podtrzymać je w biodrach, delikatnie naciskając. W ten sposób poczuje się pewniej niż gdybyś trzymał je za ręce

5. delikatne ruchy w tę i z powrotem są zwykle mniej dokuczliwe niż ruch obrotowy. Pomóż dziecku wykonywać ruchy z taką prędkością i w takim kierunku , który jest dla niego najwygodniejszy

6. przechowalnie się do tyłu jest szczególnie przerażające. Nie próbuj robić tego z dzieckiem, dopóki nie będzie na to gotowe

7. zabawy i wymyślanie historyjek w trakcie wymagających zadań pomogą odwrócić uwagę dziecka od tego, co budzi lęk w danej sytuacji, i skłonić je do próbowania nowych rzeczy

8. spróbuj nakłonić dziecko do zamknięcia oczu w trakcie bezpiecznych zajęć ruchowych, żeby mogło się „dostroić” do ułożenia swojego ciała w przestrzeni

9. czasem obciążenie: ciężarki na nadgarstki, kostki, kamizelka obciążeniowa, pomogą dziecku poczuć się bezpieczniej podczas wspinaczki lub innych ruchów

11. dawaj dziecku więcej czasu na zbadanie i próbowanie rzeczy, które wydają się straszne

12. pomyśl o wyjściu  w nowe miejsce jeszcze przed imprezą, na przykład przed urodzinami w nieznanym parku , żeby dziecko miało możliwość zapoznania się ze znajdującymi się tam obiektami we własnym tempie i zwalczania niektórych lęków.

DYSPRAKSJA ROZWOJOWA

Jednym z rodzajów słabej koordynacji ruchowej na skutek dysfunkcji integracji sensorycznej jest deficyt planowania motorycznego. Tego typu problemy z przetwarzaniem sensorycznym nazywamy dyspraksją rozwojową lub w bardzo poważnych przykładach – apraksją. Umiejętność planowania motorycznego nazywana jest praksją. Dziecko z dyspraksją planuje ruchy wolno i mało sprawnie, podczas gdy dziecko z apraksją praktycznie nie jest w stanie niczego zaplanować. Dzieci takie mogą nie odbiegać intelektem od rówieśników, a ich mięśnie są prawidłowo zbudowane. Problem leży w ” moście” pomiędzy intelektem a mięśniami. Dyspraksja rozwojowa jest jednym z bardziej powszechnych objawów dysfunkcji integracji sensorycznej występujących u dzieci z zaburzeniami uczenia się.

LISTA PROBLEMÓW Z PRAKSJĄ (PLANOWANIEM MOTORYCZNYM)

Czy dziecko:

1. Sprawia wrażenie niezdarnego?

2. Unika uczestnictwa w uprawianiu sportów lub zajęciach fizycznych?

3. Ma kłopot z wymyślaniem nowych sposobów na zabawę, lub nie wie jak się bawić zabawkami?

4. Zwykle wybiera taki sam schemat zabawy lub czynności?

5. Wykonuje czynności w sposób nieskuteczny, na przykład dodając niepotrzebne etapy lub pomijając inne?

6. Ma problem z zaczęciem lub zakończneiem czynności?

7. Ma problem z przejściem z jendej czynności do drugiej?

8. Ma trudności z uporządkoaniem biiurka, zabawek?

9. Ma skłonności do wypadków, wpada na przedmioty lub się o nie potyka?

10. Potrzebuje więcej czasu żeby się nauczyć sznurowania butów, ubierania się , pisania liter i liczb, chwytania piłki?

11. „rozstawia po kątach” swych przyjaciół i sprawia wrażenie jakby kierowało zabawą tak, żeby mieć nad nią kontrolę?

RADY DLA RODZICÓW

Zawsze wspieraj dziecko słownie, kiedy podejmuje próby nowej aktywności, pomóż mu na początku.

Podział czynności na mniejsze , prostsze i łatwiejsze kroki pozwoli Twojemu dziecku uwierzyć w siebie

wplataj w codzienną aktywność wspinanie się na różnego rodzaju drabinki, budujcie tory przeszkód co pozwoli Twojemu dziecku zrozumieć podstawy poruszania się w przestrzeni.

Wprowadzaj zabawy z naśladowaniem takie jak: pociąg, idzie kominiarz po drabinie itd, które pomogą dziecku zaplanować działania dzięki obserwacji 

pomóż dziecku rozwinąć umiejętność planowania  serii czynności, określając i planując etapy robienia kanapki, pakowania prezentu.

Pomóż zaplanować dziecku czynność w czasie: powiedz kiedy ma kopnąć toczącą się piłkę, kiedy przeskoczyć przez zbliżającą się przeszkodą- np skakankę, czy też w którym momencie uderzyć kijem piłkę ( komenda słowna pomoże Twojemu dziecku)

zachęcaj dziecko do wynajdywania nowych zabaw, pokaż w jaki sposób bawić się zabawkami i innymi sprzętami domowymi ( zagrajcie na perkusji z garnka itd)

odnajdź silne strony swojego dziecka i staraj się je wykorzystywać.

Czasami lepiej sobie odpuścić kiedy po raz kolejny dziecko stwierdzi ” nie potrafię” i spróbować innym razem podejść do problemu.

POSTĘPY W ROZWOJU UMIEJĘTNOŚCI PLANOWANIA MOTORYCZNEGO

OBRONNOŚĆ DOTYKOWA

Obronność dotykowa to skłonność do negatywnych i emocjonalnych  reakcji na bodźce dotykowe. Reakcja ujawnia się tylko w określonych warunkach. Większość z nas zareaguje negatywnie np na pełzanie robaka po naszej skórze. U dziecka z obronnością dotykową podobną reakcję wywołuje dużo większa liczba bodźców dotykowych. Bodźce dotykowe generowane przez ubranie  dotykające ciała nieustannie docierają do układu nerwowego każdego człowieka, większość z nas hamuje jednak percepcję tych bodźców i uniemożliwia układowi nerwowemu reagowanie na nie.

U dziecka z obronnością takie przebodźcowanie powoduje dyskomfort i prowokują do dużej ruchliwości. Czasami dziecko takie nie zdejmuje swetra nawet jak jest mu gorąco, może odmawiać zabawy klejem, farbami oraz chodzenia boso po piasku. Dzieciom takim może przeszkadzać pluskanie się w wodzie, gdyż krople wody nadmiernie aktywują jego układ nerwowy. Gdy dziecko z obronnością dotykowa czuje się bezpieczne w towarzystwie bliskiej osoby, chce aby go przytulano, innym razem może unikać nawet dotyku matki. Rodzice takiego dziecka muszą wykazać się szczególną intuicją, cierpliwością i miłością. Dać dziecku więcej czasu  wykazać się niezwykłym zrozumieniem na potrzeby swojego dziecka.

LISTA PROBLEMÓW WYNIKAJĄCYCH Z OBRONNOŚCI DOTYKOWEJ

Czy dziecko?:

1. Nie pozwala się dotykać po twarzy, obraca się od przedmiotów będących w pobliżu twarzy?

2. Nie lubi gdy myje się mu twarz lub włosy?

3. Jest bardziej niż inne dzieci zdenerwowane kontrolą lub czyszczeniem zębów przez dentystę?

4. Sprawia wrażenie przesadnie zestresowanego w trakcie obcinania włosów, paznokci?

5. Nie lubi sytuacji w których jest dotykane przez innych, nawet w sposób przyjacielski, uczuciowy?

6. Wykazuje zróżnicowane reakcje na dotyk?

7. Wykazuje negatywne reakcje na ubieranie się lub na pewne elementy garderoby

8. czuje zagrożenie gdy ktoś zachodzi je od tyłu

9. wykazuje zaniepokojenie gdy jest w pobliżu innych osób ( w kolejce, w tłumie?)

10. wykazuje dużą potrzebę dotykanie lub unikania dotyku pewnych faktur?

11. Nie lubi zabawy piaskiem, farbami, klejem?

12. Unika chodzenia na bosaka w szczególności po piasku, trawie?

13. Sprawia wrażenie szczególnie wybrednego przy wyborze faktur i temperatury jedzenia?

RADY DLA RODZICÓW

Delikatne dotykanie dziecka wywołuje więcej nieprzyjemnych doznań, niż mocniejszy uścisk, unikaj zatem łaskotania dziecka opuszkami palców, znacznie lepiej będzie prowadzić masaże i różne zabawy dotykając dziecko całą powierzchnią dłoni.

Dziecko będzie lepiej się czuło na początku lub na końcu w takich zabawach jak pociąg itd

Mocny masaż i pocieranie miejsca bolesnego może pomóc w uspokojeniu dziecka

Zwracaj uwagę na tkaniny z których są zrobione ciuszki dziecka, wybieraj te które dziecko akceptuje.

Staraj się stopniowo włączać różne doświadczenia dotykowe w zabawie, posiłki. Pokazuj wszystko na sobie i zrób z tego zabawę. Baw się w odgrywanie ról i nie wymuszaj uczestnictwa

wspieraj aktywne doświadczenia dotykowe, którymi steruje dziecko

Bawcie się w zabawy wymagające pchania, ciągnięcia, noszenia ciężkich przedmiotów, plecaka są to zabawy które uspokajają lub porządkują wrażliwość dotykową

uwierz dziecku gdy mówi, że coś go boli wykaż się empatią i zrozumieniem.

Zabawy te powstały z myślą o dorosłych i dzieciach, którzy mogą razem bawić się w to co służy rozwojowi. Towarzyszące im wierszyki są krótkie, rymowane i rytmiczne. Ich  zadaniem jest wspomaganie czynności wykonywanych z dzieckiem.

W załączniku znajdują się wybrane zabawy 

Małgorzaty Barańskiej

życzymy miłej zabawy